qalxmaq

qalxmaq
f.
1. Ayağa durmaq, dik vəziyyət almaq. Müəllim sinfə girdikdə şagirdlər qalxdılar. Bütün salondakılar ayağa qalxdılar. Hamı yerindən qalxıb sıraya düzüldü. – Harın at qalxdı dik ayaq üstə; Ox dəyən ahu kimi tullandı. A. S.. Gəlinlər, qızlar ağırağır enib qalxırdılar. Ç.. // Yuxudan ayılıb yatağından durmaq. Uşaqlar çoxdan qalxıblar. – Gecənin yarısı qalxıb yataqdan; Tökdüm qabağıma şeirlərimi. B. V..
2. məc. Sağalmaq. Xəstə artıq qalxıbdır. Xəstə tez qalxana oxşamır.
3. Bir şeyin üstünə, təpəsinə, başına çıxmaq; yuxarı çıxmaq, dırmaşmaq. Dağa qalxmaq. – Gördüm ki, camaat axşam vaxtı seyrəngaha çıxıb, yol ilə başyuxarı qalxanlara tamaşa edirlər. C. M.. O heç bir şey olmamış kimi ağır addımlarla pilləkəni qalxıb göy məhəccərli eyvana çıxdı. İ. Ş.. // Yüksəlmək. Göyə qalxan və yerin təkinə enən dalğalarda nə sığınacaq yer, nə əl çatacaq bir çöp vardı. M. İ.. Gün iki cida boyu qalxmışdı. M. C.. // Daha yüksək bir vəziyyət almaq. Pərdə qalxdı. Qaşları qalxdı.
4. Qabarmaq, şişib böyümək. Çiban dünənkinə nisbətən bir qədər qalxmışdır. – Relslər yanında torpaq bir girdab kimi köprüyüb qalxırdı. Ə. M..
5. məc. Hərəkətə gəlmək, hərəkətə başlamaq, ayağa qalxmaq, qalxışmaq, qiyam etmək. Mübarizəyə qalxmaq. Müdafiəyə qalxmaq. Bütün xalq işğalçılara qarşı qalxdı.
6. Səviyyəsi artmaq, daha da yüksəlmək. Çayın suyu qalxmışdır. Barometr qalxmışdır. // Daha da güclənmək, artmaq. Hərarət qalxmışdır. Uşağın qızdırması qalxmışdır.
7. məc. Vəzifəsi, rütbəsi, mövqeyi, nüfuzu yüksəlmək, tərəqqi etmək, irəliləmək. O, elm sahəsində xeyli qalxmışdır.
8. Birdən başlamaq, qopmaq, ucalmaq, artmaq və s. mənasında olaraq, köməkçi feil kimi bir sıra isimlərin qabağına gətirilir. Külək qalxdı. Toz qalxdı. Səs-küy qalxdı. – Zurna düzəldi. Dəf vuruldu. Çəpik səsi qalxdı. Ç.. Dənizdə tufan qalxır. Xəzərin ağ köpüklü çılğın dalğaları sahili gəmirirdi. M. Hüs..

Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. 2009.

Игры ⚽ Поможем написать реферат

Look at other dictionaries:

  • qalxma — «Qalxmaq»dan f. is …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • durmaq — f. 1. Ayaq üstə, şaquli vəziyyətdə hərəkətsiz dayanmaq. Ağacın altında kölgədə durmaq. Güzgünün qabağında durmaq. Sahildə durub dənizə baxdıq. – <Odabaşı Xudayar bəyə:> . . Di, burada niyə durubsan, buyur, gedək mənzilə. C. M.. Onlar alçaq… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • ayaq — 1. is. 1. İnsan və heyvanın yeriməsinə xidmət edən bədən üzvü. Balaca ayaq. Qarın üstündə heyvan ayağının izi var. Ayaq barmaqları. – Təkərlərin səsi, atların ayaqlarının tappıltısı meşələrə səs salırdı. N. N.. Fərraşlar Məşədi Həsəni yıxıb… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • ucalmaq — f. 1. Daha da yüksəlmək, qalxmaq, yuxarıya doğru artmaq. Suyun səviyyəsi xeyli ucalmışdır. Binanın divarları gündəngünə ucalır. // Uzaqdan görünmək (uca şeylər haqqında). Artıq Şuşa şəhəri görünür, Xanqızının ağ imarəti ucalır. S. R.. Torpaq… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • çıxmaq — f. 1. Bir yerdən (binadan, otaqdan və s. dən) kənar olmaq, içəridən dışarıya varmaq, getmək, xaric olmaq. Evdən çıxmaq. Kabinetdən çıxmaq. – Çay hazır olanadək mən özümə əlcəklər alım, – deyib Sona otaqdan çıxdı. N. N.. 2. Bir yerə getməyə… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • yüksəlmək — f. 1. Yüksəyə, yüksəklərə, yuxarı qalxmaq; ucalmaq. Bina xeyli yüksəlmişdir. – Ay xeyli yüksəlmiş, ətrafı yarımkölgəli bir surətdə aydınlatmışdı. S. H.. Günəş bu yerlərdə qalxıb atına; Yüksəlir göylərin yeddi qatına. S. V.. Günəş üfüqdən xeyli… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • dikəlmək — f. 1. Uzanmış və ya əyilmiş vəziyyətini dəyişib ayaq üstə durmaq və ya oturmaq, yerindən qalxmaq. <Məmməd> Züleyxa və Balaxanım adını eşidər eşitməz, papirosları yerdə qoyub dikəldi. C. C.. 2. Qalxmaq, başıyuxarı getmək. Atlılar başıyuxarı… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • ərş — is. <ər.> şair. Göy, asiman. Təsbeh kimi qatarınız düzərsiz; Havalanıb ərş üzündə süzərsiz. M. V. V.. Müqtədirsən ucalıb ərşə qədər getməyə də; Cənnəti, həm də cəhənnəmləri seyr etməyə də. A. S.. ◊ Ərşə bülənd olmaq – bax ərşə çıxmaq.… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

  • ağmax — (Füzuli) 1. çıxmaq, qalxmaq. – Qoyun dağa ağdı 2. bir tərəfə əyilmək, qalxmaq (yük haqqında) ◊ Ağmax olmax – əyilmək. – Qoymağınan yük ağmax olsun …   Azərbaycan dilinin dialektoloji lüğəti

  • azar — is. <fars.> 1. Xəstəlik, naxoşluq. <Ağakərim xan:> . . Mən heç ömrümdə azar çəkməmişəm, pamazı paltarım olur həmişə qalın. . N. V.. <Həkim:> . . Ciddi müalicə edilsə, ümid var ki, azar rəf olar. Ə. H.. Azar gəzmək – yoluxma… …   Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”